Quá trình đầu tiên là tiếp
nhận thông tin một chiều và hiểu thông tin theo ý nghĩa cho sẵn, hiểu mối quan
hệ giữa các thông tin/khái niệm cho sẵn. Quá trình tiếp nhận có thể thực hiện ở
nhiều nơi theo nhiều cách. Ở trường, trong sách báo, internet, trao đổi trực tiếp
và theo phương tiện nghe, nhìn và thực hành. Quá trình này có thể coi như quá
trình bắt chước một cách triệt để, thực hiện chính xác theo hướng dẫn, hiểu
theo chính xác những gì nghe nhìn thấy.
Quá trình thứ hai là sử dụng
thông tin, kiến thức, kỹ năng tiếp thu trước đó theo cách lặp lại thuần túy.
Trong quá trình áp dụng, sẽ có sự thay đổi ít nhiều do đối tượng công việc thay
đổi, hoàn cảnh xã hội thay đổi. Những thay đổi này của đối tượng và hoàn cảnh
đưa đến nhu cầu tối ưu hóa kiến thức và kỹ năng sẵn có trước đó. Quá trình tối
ưu này có thể gọi là quá trình thứ ba.
Quá trình thứ ba có thể xảy
ra đồng thời xen kẻ với quá trình thứ hai. Quá trình này gồm suy nghĩ, phân
tích đánh giá, so sánh thông tin, kiến thức, kỹ năng cũ để phát hiện mối quan hệ
mới giữa các thông tin/kiến thức cũ, để nảy sinh ra/tìm ra kiến thức mới, từ đó
đề ra cách làm mới, thiết lập kỹ năng mới. Kỹ năng giải quyết vấn đề một phần
được phát triển và thể hiện trong quá trình này. Vậy muốn có cái mới phải có cái cũ trước. Một bộ não trống rỗng không thể sản sinh ra cái mới. Tiếp nhận một
chiều thông tin, kiến thức, kỹ năng có sẵn là điều kiện cần để trí não phát triển, làm tiền đề
cho sự phát triển ở mức cao hơn – mức sáng tạo. Với kiến thức, khi ta hiểu thấu
đáo thì ta gọi là hiểu sâu. Với kỹ năng khi ta đã thuần thục thì gọi là nhuần
nhuyễn. Hiểu sâu kiến thức và nhuần nhuyễn kỹ năng là điều kiện cần tiên quyết
dẫn đến sự sáng tạo.
Kiến thức: muốn hiểu sâu
kiến thức thì cần có sự phân tích, đánh giá chu đáo, xem xét nhiều khía cạnh,
trao đổi với người khác. Phải sẵn sàn chịu sự đánh giá nghiêm túc của người
khác và trước sự phản biện của xã hội. Đối diện với phản biện để chứng minh cho
sự đúng đắn hay điều chỉnh cái chưa đúng tiến đến cái đúng hơn chính xác hơn.
Kỹ năng: muốn thuần thục
kỹ năng thì phải thực hành nhiều lần, và cần sự hỗ trợ của thông tin, kiến thức
(lý thuyết) liên quan.
Tổ chức: chính là khả
năng nhìn thấy các mối quan hệ giữa các nguồn lực, thông tin, khái niệm, kỹ
năng và tổ chức khai thác - sử dụng chúng sao cho hiệu quả nhất (tiêu tốn ít mà
mang lại kết quả nhiều trong thời gian ngắn nhất). Quá trình này chính là tối
ưu.
Tầm nhìn: chính là nhìn
thấy mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng, giữa các khái niệm, thông tin kiến
thức. Từ mối quan hệ đó, có thể dự đoán được một phần tương lai của sự chuyển
biến theo các mối quan hệ như nhân quả, hay các quan hệ phụ thuộc trong toán học.
Tầm nhìn là thứ không tự nhiên mà có. Để có được tầm nhìn, trước tiên phải có đủ
kiến thức, kỹ năng và những trải nghiệm.
